Lezen gezond? 5 tips om meer te lezen & wat zegt de wetenschap erover?

Meer lezen: dat staat op heel veel verlanglijsten. Waarom doen we het dan niet? In veel gevallen omdat we snel afgeleid worden. Logisch, want we hebben een wereld aan mogelijkheden in onze broekzak. Hoe maak je dus tijd vrij om te lezen? Ik ging een aantal jaar na elkaar een reading challenge aan en las zoveel mogelijk (zonder in te leveren op een sociaal leven).

Waarom is lezen gezond voor je?

Lezen stimuleert je hersenen en verlaagt je stressniveau. Daarnaast zijn er onderzoeken die erop wijzen dat je langer leeft als je meer leest. Let wel: het gaat dan om het lezen van boeken. Een tijdschrift of krant ’telt’ niet.

Voordat je enthousiast aan een zelfhulpboek begint: je bent misschien nog beter af met fictie. Met het lezen van fictieve verhalen (ook als die op de werkelijkheid zijn gebaseerd) vergroot je je empathisch vermogen. Goed voor je sociale contacten! Het is dan ook niet voor niets dat lezen mensen met een depressie kan helpen hier sneller uit te komen.

Een paar feiten op een rij:

Lezen verlaagt je stressniveau;
Meer lezen betekent een lagere kans op Altzheimer/dementie (studie uit 2013 van de Rush University Medical Center in Chicago, VS en eerder in Proceedings of the National Academy of Science);
Je slaapt beter (68% minder stress door lezen, dus dat betekent rustige slapen, aldus onder meer Social Science & Medicine);
3,5 uur per week lezen geeft je meer kans op een langer leven (Yale University School of Public Health, onderzoek onder volwassenen) doordat de verbindingen tussen je hersencellen worden gestimuleerd – langer een jonger, actief brein dus;
Je begrijpt andere mensen beter – oftewel: je emphatisch vermogen wordt vergroot (Science, 2013);
Lezen helpt bij het verbeteren van je geheugen.

De eerste leesuitdaging

In het Nederlands hoor je alsnog veel ‘reading challenge’, maar ik besloot elke reading challenge de rest van dit artikel een leesuitdaging te noemen. Mijn eerste leesuitdaging deed ik in 2016. Na anderhalf jaar weinig te hebben gelezen hoopte ik het leesplezier weer op te zoeken. Zestig boeken leek me haalbaar – net iets meer dan een boek per week. Aan het eind van het jaar haalde ik deze uitdaging ruim.

Ik moet hier als voetnoot bij plaatsen dat ik heel snel lees (ooit deed ik een officiële test voor mijn opleiding Nederlands en mijn leestijd viel buiten de curve), dus bepaal vooral je eigen leestempo – eentje waarbij je je prettig voelt.

Ik kreeg na 2016 de smaak zo te pakken dat ik méér wilde lezen. Daarom zette ik mijn ‘Goodreads reading challenge’ op 99 boeken. Na een paar maanden liep ik echter al 11 boeken voor op schema. Halverwege het jaar zat ik op meer dan 100 boeken. Ik paste mijn doel aan naar 111 boeken. Daarna paste ik het doel opnieuw aan naar 131. Op 31 december 2017 behaalde ik op het nippertje mijn nieuwe leesdoel.

Is lezen gezond met een grotere leesuitdaging?

Maar is lezen gezond als je zoveel leest? Kun je het wel allemaal opnemen? Eerlijk gezegd was ik daar wel bang voor. Toch daagde ik mezelf in 2018 opnieuw uit en ik las 133 boeken. Pas in 2019 ging ik het rustiger aan doen. Om lezen gezond te houden, is jezelf doorlopend uitdagen namelijk niet het doel. Ik had mijn doel al behaald: ik had het plezier in lezen teruggevonden. Wel merk ik dat ik mijn leesdoelen moet aanhouden om blijvend enthousiast te zijn over lezen. Of dat voor iedereen werkt? Het werkte voor mij. Of het voor jou werkt en je stimuleert om te lezen, is een kwestie van uitproberen.

Zijn audioboeken net zo effectief als fysieke boeken of e-books?

In 2016 vroeg Beth Rogowsky zich precies hetzelfde af. Vanuit haar positie als hoogleraar op de Blooomsburg University in Pennsylvania (VS) besloot ze hier onderzoek naar te doen. “Er zat geen verschil in begrip van de tekst als iemand hem las, luisterde, of luisterde en tegelijkertijd meelas”, was haar conclusie.

Wel publiceerde Science Direct een onderzoek waaruit bleek dat op een scherm lezen iets minder effectief was. Hoogleraar Daniel Willingham weet dit aan het ‘niet weten waar je bent in het verhaal’, omdat een percentage minder exact aanvoelt dan voelen hoeveel pagina’s je nog over hebt. In dat geval zou dat ook gelden voor een luisterboek.

Een ander aspect van een fysiek boek lezen is regressielezen. Dit houdt in dat je een zin leest, en (al dan niet ongemerkt) even terugleest wat je ook alweer hebt gelezen. In luisterboeken kun je pauzeren en terugspoelen, maar dat doe je minder snel dan automatisch teruglezen. In 2010 bleek dat studenten die naar een les hadden geluisterd minder goed presteerden op een overhoring dan wie de les op papier had gekregen. Wint papier het dan toch? Met wat oefening blijken luisterlezers het toch weer bij te kunnen benen.

Het belangrijkste is dat je je kunt concentreren op een verhaal. Duik in het boek, leer de personages kennen, en word meegesleept met waar je naar luistert. Zo luister ik als ik bezig ben met een saaie, fysieke klus (tuinieren, langere stukken hardlopen, een bekende route fietsen). Hierdoor kan ik niet te veel worden afgeleid van het verhaal omdat ik ook nog op moet letten met wat ik doe. Die wisselwerking maakt het voor mij mogelijk om de helft van mijn boeken te luisteren en ook het complete verhaal in me op te nemen.

5 tips om meer te lezen

Ga een leesuitdaging (of reading challenge) aan.
Dit kan onder meer via Goodreads.com of Hebban.nl. Natuurlijk kun je ook zelf een lijst bijhouden. Het voordeel van een website als Goodreads vind ik dat je gelijk suggesties krijgt voor boeken die je misschien ook leuk vindt.
Wissel van leesvorm…
… als je merkt dat je nu niet veel leest. Soms kan het helpen om eerst tijd vrij te maken voor een luisterboek. Als je dan weer ‘verslaafd’ bent aan lezen, merk je dat je ook sneller een fysiek boek of e-book oppakt.
Vind geweldige boeken.
Herlees een boek dat je als kind leuk vond of voer je favoriete boeken in op Goodreads of Hebban, geef ze vijf sterren, en je krijgt suggesties voor boeken die erop lijken (ik maak met de links inderdaad op redelijk subtiele wijze reclame voor mijn eigen boeken – maar dat is alleen omdat ik ze met liefde heb geschreven).
Berg je boeken in zicht op.
Of het nu in een open kast is of een boekenplank in de slaapkamer: als je boeken een plek hebben waarbij je ze elke dag ziet, nodigt dit uit tot lezen.
Begin met lezen!
Al is het maar een minuut of 15 voor het slapen gaan. Ga elke dag een kwartiertje eerder naar bed en merk dat je beter slaapt. Als je eenmaal begint met lezen, is de eerste stap naar een goede gewoonte gezet.